در این آگهی صحبت از این بود که می‌تواند مدل بشود و بعد از آن به صورت رایگان از آرایشگاه استفاده کند. چندبار این کار را کرد. شاید خیلی‌های دیگر هم این کار را کرده بودند اما اتفاق تلخی که برای او در شبکه‌های اجتماعی رخ داد باعث شد تا از این به بعد هر وقت اسم آرایشگاه زنانه می‌آید ترس و اضطراب سراسر وجودش را فرا‌گیرد. صاحب آرایشگاه بر اساس یک تصمیم غلط و با هدف جذب مشتری و تبلیغات کار خودش، نمونه‌هایی از کارهای انجام شده را در یکی از شبکه‌های اجتماعی که در آن عضویت داشت منتشر کرد، در این میان عکس‌های بدون حجاب این خانم نیز وجود داشت و این عکس‌ها خیلی زود از گروه‌های دیگر نیز سردرآورد و طولی نکشید که برخی از آقایان هم می‌توانستند در شبکه‌های اجتماعی مختلف این عکس‌ها را ببینند. حالا زن جوان مانده بود با این آبروی از دست رفته چه بکند؟ این اتفاق باعث شد زن جوان در زندگی مشترک با شوهرش نیز دچار مشکل شود. او این روزها طعنه‌های دیگران و نگاه‌های تحقیر‌آمیزشان را به سختی تحمل میکند.
بی‌اخلاقی‌ها و ناهنجاری‌های اخلاقی در شبکه‌های اجتماعی روزبهروز در حال افزایش است و برخی از کاربران این شبکه‌ها بدون اینکه متوجه این موضوع باشند که با آبروی افراد در این شبکه‌ها به راحتی بازی می‌کنند نسبت به انتشار برخی از مطالب، عکس‌ها و برخی فیلم‌ها اقدام می‌کنند.این اتفاقات تلخ گاهی اوقات باعث می‌شود آبروی افراد به راحتی از دست برود و حتی برخی از افرادی که با آبروی آنها در این شبکه‌ها بازی شده به شدت از نظر روحی آسیب دیده و خبرهای تلخی از آنان به گوش می‌رسد.کارشناسان و صاحبنظران بر این اعتقاد هستند که عدم فرهنگ‌سازی صحیح در خصوص نحوه استفاده از ابزار‌های ارتباطی نوین مانند شبکه‌های اجتماعی اصلی‌ترین دلیل این نوع رفتارهاست.نگاهی به صفحه حوادث روزنامه‌ها به خوبی نشان می‌دهد که بروز این بی‌اخلاقی‌ها در شبکه‌های اجتماعی چه مشکلاتی را برای افراد به وجود آورده است.به عنوان مثال در صفحه حوادث یکی از روزنامه‌ها خبری در خصوص طلاق یک زوج 20 روز بعد از ازدواج منتشر شده که بر اساس آنچه در این خبر آمده است انتشار عکس‌های خصوصی تازه عروس در یکی از شبکه‌های اجتماعی توسط خواستگار قبلی باعث شده است تا حرمت این زن جوان ریخته شود و همسر جوان وی این آبروریزی را تحمل نکند و کار به طلاق و جدایی کشیده شود.
دردسرهای فناوری جدید
انگار قرار است با ورود هر نوع فناوری ارتباطی جدید در کشور تا سال‌های سال و تا زمانی که فناوری جدیدتری وارد شود و فناوری قبلی از رونق بیفتد شاهد ناهنجاری‌های اخلاقی در استفاده از آنها باشیم.ناهنجاری‌های اخلاقی که نشانه عدم فرهنگ‌سازی صحیح در خصوص استفاده از این نوع ابزار‌های ارتباطی است؛ وسایلی که به جای در خدمت قرار گرفتن در مسیر توسعه ارتباطات و گسترش مسائلی مانند مفاهیم فرهنگی یا نشر اخلاق و تبیین سبک زندگی ایرانی- اسلامی و... به راهکاری برای تخریب، توهین، تهمت، افترا، سرگرمی، اشاعه مسائل غیر‌اخلاقی و خدای ناکرده گناه و معصیت تبدیل می‌شود.شاید از لحاظ حرفه‌ای درست نباشد که در یک گزارش مطبوعاتی به گونه‌ای آغازگر گزارش باشیم که در همان چند سطر اول گزارش جهت‌گیری گزارشگر مشخص شود؛ حال اینکه یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که باید در یک گزارش مطبوعاتی رعایت شود، حفظ بی‌طرفی گزارشگر است اما اتفاقاتی که گاه در برخی از شبکه‌های اجتماعی رخ می‌دهد و میزان بازنشر و انعکاس این گونه اتفاقات به گونه‌ای است که چاره‌ای جز موضع‌گیری در خصوص این گونه اتفاقات اسفناک در یک گزارش که به همین موضوع اختصاص دارد، نداریم.
فناوری‌های ارتباطی و سابقه بی‌اخلاقی‌ها
هنوز خاطرات تلخ استفاده ناصحیح از سیستم پیامکی را فراموش نکرده‌ایم که البته خیلی زود تب این پیامک‌های غیر‌اخلاقی فروکش کرد.با آمدن تکنولوژی جدید و ابزاری که امکان ارسال پیامک به وسیله گوشی تلفن همراه را می‌داد شاهد بمباران پیامک‌های غیر‌اخلاقی یا طنزهای سیاسی و اجتماعی درباره شخصیت‌ها، افراد، اقوام و طوایف بودیم که این شوخی‌ها گاه به مقدسات نیز کشیده می‌شد.این تب سرد اگرچه زود فروکش کرد اما به اعتقاد کارشناسان همان جا یک هشدار جدی به مسئولان کشور در خصوص ضرورت برنامه‌ریزی و فرهنگ‌سازی در این حوزه داد، توصیه‌هایی که به نظر می‌رسد هیچ‌گاه جدی گرفته نشد.
بلوتوث خود را روشن کن!
موضوع بلوتوث‌های غیر‌اخلاقی نیز یکی دیگر از مشکلاتی است که در سال‌های اخیر فضای دردناکی را در جامعه به وجود آورد. با آمدن ابزاری به نام بلوتوث در بازار و مجهز شدن گوشی‌های تلفن همراه به ابزار بلوتوث شاهد ارسال بلوتوث‌های غیر‌اخلاقی یا بلوتوث‌هایی بودیم که به تمسخر افراد مختلف می‌پرداخت. اتفاقاتی که ضربه‌های زیادی به آبرو و اعتبار افراد وارد می‌کرد و بعضی از افراد از روی ناآگاهی و به خاطر سرگرمی و تفریح دست به ارسال این بلوتوث‌ها می‌زدند. اگرچه با آگاه شدن جامعه در خصوص مضرات ارسال پیامک‌ها و بلوتوث‌های غیر‌اخلاقی و نیز تحرکات مسئولان در نهادهای مختلف تا حدود زیادی شاهد کاهش این گونه اتفاقات بودیم اما با ورود شبکه‌های اجتماعی بار دیگر اینگونه اتفاقات تلخ بیش از پیش به چشم می‌خورد. بدون شک شبکه‌های اجتماعی به عنوان یک ابزار مهم در توسعه ارتباطات نقش مهمی در این حوزه دارد و می‌توان از این امکان برای توسعه ارتباطات و نیز گسترش فضای تبادل اطلاعات استفاده کرد و این امکان را در خصوص گسترش و بسط فرهنگی، توسعه مفاهیم دینی، اهتمام در امر آموزش و تربیت و... به کار گرفت اما به دلیل عدم فرهنگ‌سازی صحیح و نبود آموزش در این حوزه شاهد بی‌اخلاقی‌هایی در شبکه‌های اجتماعی هستیم.
نگرانی‌ها از گروه مخاطب شبکه‌های اجتماعی
در این میان اگرچه نمی‌توان مدعی شد همه افراد عضو شبکه‌های اجتماعی به دنبال بی‌اخلاقی در این شبکه‌ها هستند اما بررسی‌ها نشان می‌دهد بی‌اخلاقی‌ها در شبکه‌های اجتماعی در حال گسترش است. موضوع نگران‌کننده‌ای که در این خصوص وجود دارد جامعه مخاطب و جامعه کاربر این شبکه‌هاست.
دکتر علیرضا بیدخوری روانشناس و استاد دانشگاه بیش از هر چیز دیگری در این خصوص نگران جامعه مخاطب و نیز کاربران این شبکه‌هاست که عمده آنان را نوجوانان، جوانان و حتی بانوان جوان می‌داند که انتشار این گونه مسائل در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند تأثیرات بسیار منفی بر روی این افراد و کانون خانواده بگذارد.
این استاد دانشگاه می‌گوید: چیزی که نگران‌کننده است این است که شبکه‌های اجتماعی به عنوان یک پدیده نوظهور در دنیای تکنولوژی و ارتباطات بیشتر در دست نوجوانان و جوانان است و نکته نگران‌کننده‌تر نیز این است که عمده والدین اطلاعات اندکی از این شبکه‌های اجتماعی دارند و با نحوه استفاده آن آشنا نیستند.
وی می‌گوید: این موضوع باعث شده تا برخی فرزندان در سایه بی‌اطلاعی والدین در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی فعالیت کنند. دکتر بیدخوری گام اول در فرهنگ‌سازی استفاده صحیح از شبکه‌های اجتماعی را به والدین نسبت می‌دهد و می‌گوید: اولین قدم برای مقابله با بی‌اخلاقی‌های شبکه‌های اجتماعی کانون خانواده و نظارت صحیح والدین بر رفتارهای فرزندان است. به گفته وی، وقتی والدین نسبت به تربیت فرزندان خود دقت نظر داشته باشند و همواره این موضوع به عنوان یک دغدغه برایشان مطرح باشد و مراقب رفتارهای فرزندان خود باشند باعث می‌شود تا انجام ندادن کارهای نادرست در ذهن کودک و نوجوان به اصطلاح ملکه ذهن شود و فرد در سال‌های بعد و در مواجهه با برخی از این ناهنجاری‌ها برای استفاده از آنها و بازدید و انتشار آنها اقدام نکند.
این روانشناس عدم فرهنگ‌سازی صحیح در خصوص استفاده از تکنولوژی‌های وارد شده را مهم‌ترین دلیل به وجود آمدن این گونه مشکلات می‌داند و می‌گوید: بعد از خانواده‌ها، نهادهایی مانند وزارت آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی، ورزش و جوانان، سازمان تبلیغات اسلامی، کانون‌های فرهنگی و هنری، سمن‌ها و تشکلات مردمی با موضوع فرهنگی و اجتماعی و... مهم‌ترین نقش در این حوزه را دارند و می‌توانند با برنامه‌ریزی صحیح و مناسب در این خصوص باعث جلوگیری از به وجود آمدن این گونه مشکلات شوند.
فرصتی به نام شبکه‌های بومی
بیدخوری به شبکه‌های اجتماعی بومی اشاره میکند و می‌گوید: خوشبختانه با تلاش متخصصان و مهندسین ایرانی شبکه‌های اجتماعی بومی در کشور راه‌اندازی شده که به عنوان مثال از مهم‌ترین آنان می‌توان به شبکه اجتماعی کلوب، فیس‌نما، فارس توییتر، هم‌میهن و افسران اشاره کرد.
این استاد دانشگاه می‌افزاید: با برنامه‌ریزی صحیح و مناسب می‌توان رفته‌رفته این شبکه‌های اجتماعی را جایگزین شبکه‌های اجتماعی غربی کرد، چراکه بنابر اظهارات برخی از کارشناسان، شبکه‌های اجتماعی غربی مانند وایبر، لاین، واتس‌آپ و حتی مواردی مانند فیس‌بوک، چت و تانگو با هدف ضربه زدن به اعتقادات مسلمانان و برهم زدن رعایت حریم ارتباط افراد با یکدیگر طراحی شده است.
دکتر بیدخوری در توضیح بیشتر این ادعای خود به صحبت‌های «زاکربرگ»، خالق شبکه مجازی وایبر‌که فردی یهودی است و خود را یک «ملحد» و فردی که به خدا هیچگونه اعتقادی ندارد معرفی کرده، اشاره میکند که در جایی گفته بر اساس اعتقاداتش، شبکه‌ای را طراحی کرده که در آن هیچگونه خط قرمزی برای کاربران تعریف نمی‌شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به برنامه‌ریزی‌های غربی‌ها در خصوص حمایت از این گونه شبکه‌ها می‌گوید: این حمایت‌ها نشان‌دهنده این است که موضوع سبک زندگی- ایرانی اسلامی مهم‌ترین هدف و سیبل تیرهایی است که در شبکه‌های اجتماعی مانند وایبر به سمت نوجوانان و جوانان رها می‌شود.
ضرورت حفظ آبروی مؤمن
صحبت‌های این روانشناس و استاد دانشگاه در حالی است که نگرانی‌ها از گسترش بی‌اخلاقی‌ها در شبکه‌های اجتماعی روزبهروز بیشتر می‌شود. این درحالی است که انتطار می‌رود در جامعه اسلامی و بر اساس احادیث و روایات اسلامی آبروی افراد که حرمت زیادی برای آن در دین مبین اسلام قائل هستیم، حفظ شود.
خداوند در آیه 38 سوره حج در خصوص اهمیت آبروی افراد هشدار می‌دهد و می‌فرماید: «کسی را که خداوند مدافع او است چگونه انسان به خود جرأت می‌دهد که پرده‌اش را بدرد و رازش را فاش کند یا عیبش را آشکار سازد، یا بی‌دلیل به او تهمت وارد نموده و آبروی او را بریزد و به حیثیتش صدمه برساند؟»
این در حالی است که احادیث فراوانی نیز در خصوص حفظ آبرو و حرمت افراد و مؤمنین وجود دارد که شاید در این میان معروف‌ترین حدیث مربوط به امام صادق(ع)، باشد که فرمود: «المومن اعظم حرمة من الکعبه. حرمت مؤمن از حرمت کعبه بالاتر است».
توجه به این آیه از قرآن کریم و احادیث شریفی که در خصوص آبرو و حرمت افراد آمده است به خوبی نشان‌دهنده ضرورت حفظ آبروی افراد و نگه داشتن حرمت آنان است. حالا یک بار دیگر برمی‌گردیم به ابتدای گزارش و دوباره اتفاق تلخی را که برای زن جوان در شبکه‌های اجتماعی رخ داد، در ذهن خود مرور می‌کنیم. اصلاً فرض را هم بر این بگذاریم که یک نفر گناهی مرتکب شده و کار بدی انجام داده است آیا باید به راحتی با آبروی او بازی کرد؟ آیا این اجازه را داریم که با آبروی افراد بازی کنیم حتی اگر فرد گناهکار باشد؟ فکر نمی‌کنیم ممکن است او توبه کرده باشد؟ بیاییم با هم صادق باشیم. آیا بهتر نیست اگر روی گوشی تلفن همراهمان پیام، فیلم و یا عکسی منتشر شد که در آن پای آبروی یک مؤمن، یک مسلمان، اصلاً نه، یک انسان، یک همنوع، در میان بود قبل از اینکه محتوای آن را ببینیم یا خدای نکرده قصد ارسال و انتشار آن به افراد و گروه‌های دیگر را داشته باشیم اندکی، فقط اندکی، تأمل و به این فکر کنیم که حرمت مؤمن از حرمت کعبه بالاتر است...
نویسنده : مهدی ارجمند
