نگاهی به آن‌چه در برخی محافل علمی و دانشگاهی کشور می‌گذرد می‌تواند دلایل این پسرفت را برای ما مشخص کند. جنجال پوچ «بورسیه‌ها» که با سروصدای فراوان، به حرف اول برخی مسئولان و رسانه‌ها تبدیل شده بود یکی از کارهای غلطی بود که اعتماد و آرامش جامعه‌ی دانشگاهی و علمیِ کشور را سلب کرد و ذهن آنان را از مسایل اصلی، منحرف ساخت. زننده‌بودنِ این جنجال توخالی به اندازه‌ای بود که شدیدترین واکنش مقام معظم رهبری را در پی داشت: «یکی از غلط‌ترین کارهایی که در این یکی دو سال اخیر اتّفاق افتاد، این مسئله‌ی بورسیه‌ها بود...علاوه بر اینکه به خیلی‌ها ظلم شد، هم خلاف قانون بود این کار، هم خلاف تدبیر بود این کار، هم خلاف اخلاق بود؛ آن‌وقت مدام دم از اخلاق هم می‌زنند. توبه‌فرمایان چرا خود توبه کمتر می‌کنند! این کار اخلاقی بود؟»[6]
تبدیل دانشگاه‌ها به محلی برای سیاست‌بازی و القای مقاصد حزبی و جناحی، از دیگر عوامل دورکردن این نهاد علمی از رسالت اصلی خود بوده و است. شیوع اختلاط، رقص و بی‌بندوباری به بهانه‌های گوناگون هم از دیگر عوامل مهمّ دورشدن دانشگاه‌ها از رسالت اصلی خود در یکی دو سال اخیر است. پر واضح است که دانشگاه و دانشجویی که وقت و عمرش را به فساد و لاابالی‌گری بگذراند هرگز نخواهد توانست توفیقی در کسب پیشرفت‌های علمی، داشته باشد.[7]
دردمندانه و خاضعانه باید گفت. کشور ما به لحاظ تاریخی، عقب‌افتادگی‌های علمیِ فراوانی دارد که درمانش همان جهش‌های بلند است. پسرفت علمی و عقب‌افتادن از کشوری مثل عربستان، هرگز زیبنده‌ی کشور ما نیست. مسئولان محترم! مسیر پیشرفت دوباره‌ی علمی را مهیا کنید و از به حاشیه‌رفتن «علم» در محیط‌های علمی، جلوگیری کنید چرا که «علم، پایه‌ی پیشرفت همه‌جانبه‌ی یک کشور است. این حدیث را من یک وقتی خواندم: «العلم سلطان»[8] علم، اقتدار است. هر کس این اقتدار را داشته باشد، میتواند به همه‌ی مقاصد خود دست پیدا کند. این مستکبران جهانی به برکت علمی که به آن دست پیدا کردند، توانستند به همه‌ی دنیا زور بگویند. البته ما هرگز زور نخواهیم گفت، اما علم برای ما به عنوان یک پیشرفت حتماً لازم است.»[9]

پی‌نوشت:
[1] http://www.scidev.net/global/capacity-building/news/iranian-science-show.‎.‎.‎
[2] به نقل از دکتر جعفر مهراد، سرپرست پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)
[3] اینجا و اینجا
[4] چهار هشدار در یک سال
[5] رهبر انقلاب در 13 تیر و 4شهریور سال جاری، بصراحت از «کم‌شدن شتاب علمی» سخن گفته‌اند.
[6] 13 تیر 1394
[7] فقط یک نمونه را اینجا ببینید: http://snn.ir/detail/News/412780/165
[8] امام‌علی (علیه‌السلام): «العلم سلطان من وجده صال به و من لم یجده صیل علیه». ترجمه: «دانش، سلطنت و اقتدار است، هر که آن را بیابد با آن یورش برد و هر که آن را از دست بدهد بر او یورش برند.» (شرح‏ نهج‏ البلاغة، ابن ابی الحدید، ج 20، ص 319)
[9] امام خامنه‌ای، 11 بهمن 1390