در روایتی نورانی وجود نازنین امام باقر(علیه السلام) می فرماید:«در آخر الزمان مردمی می آیند که از گروه خاصی پیروی می کنند، در میان آنان عده ای ریاکار و مدعی قرآن دانی و عبادت گزاری اند، در حالیکه ناپخته و سبکسرند، آنان امر به معروف و نهی از منکر را زمانی واجب می دانند که گزندی به آنها نرسد و برای خود عذرها و بهانه ها می تراشند.»[1]
در این حدیث شریف امام علیه السلام تصویر اجمالی از وضعیت مردمان این دوره بیان می کنند. اما چه چیزی باعث می شود که عده ای اینگونه عمل می کنند؟ کسانی که برای ترک امر به معروف و نهی از منکر، که به تعبیر روایات؛ «کامل ترین و والاترین فرائض است»[2] عذر تراشی می کنند.
یکی از دلایلی که انسان ها به سادگی از کنار این واجب الهی می گذرند؛ مساله زینت دادن گناهان در نظر آنان است، همانطور که دشمن قسم خورده بشر چنین وعده ای داده است، خدای متعال در قرآن کریم از قول ابلیس نقل می کند که گفت:«قَالَ رَبِّ بِمَآ أَغْوَیْتَنِی لأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الأَرْضِ وَلأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ [حجر/39] گفت: پروردگارا! به سبب آنکه مرا گمراه ساختى من [هم گناهانشان را] در زمین برایشان مى‏ آرایم و همه را گمراه خواهم ساخت.»
بنابراین وقتی کسی گناهی را اصلا گناه نداند، طبعا داعیه ای هم بر نهی از آن نمی بیند؛ این همان زینت شیطان است که فرزندان آدم را بدین حربه به گمراهی می کشاند.
اما جامعه اسلامی به گونه ای نیست که شیطان در آن حکمفرما باشد، بلکه محور احکام اجتماعی در اسلام؛ دستورات الهی، و مجری آن مومنان هستند، لذا خدای سبحان به برخی از مومنین ولایت داده است نسبت به بقیه مومنان. «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ» [توبه/71] اینها حقّ ولایت دارند، حقّ امر به معروف دارند، حقّ نهی از منکر دارند. این یک ولایت طرفینی است.
حضرت آیت الله جوادی دراین‌باره می فرماید:«مسئله امر به معروف یعنی امر به معروف. این کاری به تعلیم ندارد، کاری به ارشاد ندارد، کاری به موعظه ندارد، کاری به سخنرانی ندارد، کاری به تذکر ندارد، کاری به تنبیه ندارد، امر یعنی امر! 
اگر کسی مسئله‌ای را نمی‌دانست خب از باب تعلیم جاهل واجب است به او بگویند، این دیگر امر به معروف نیست. یا می‌داند ولی یادش رفته، از باب تنبیه غافل باید متذکّرش کرد. اگر تذکّر لازم باشد؛ این امر به معروف نیست. تعلیم جاهل، تنبیه غافل، تذکره ناسی و ساهی اینها امر به معروف نیست.
امر به معروف آن است که کسی مسئله را می‌داند، موضوع را می‌داند، حکم را می‌داند، عالماً عامداً دارد گناه می‌کند، اینجا انسان باید فرمان صادر کند، که اگر آن شخص مؤتَمِر نشد به امر این آمر دو گناه کرده؛ یکی اینکه معصیت انجام داده، یکی اینکه فرمان این آقا را گوش نداده، این دارد فرمان می‌دهد. این تعلیم نیست، این سخنرانی نیست، آنجا ولایت دارد «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضَهُمْ أَولِیاءُ بَعْضٍ» 
خب اگر کسی نخواست نماز بخواند، پدر به او گفت: باید نماز بخوانی، این اگر نماز نخواند دو معصیت کرد؛ یکی اینکه حرف پدر را گوش نداد، یکی اینکه نماز نخوانده.
این‌طور نیست که امر به معروف یا نهی از منکر تعلیم باشد، تذکره باشد، اینها امر به معروف نیست. فرمود: این ولایت متقابلی است که طرفین نسبت به یکدیگر دارند.»[3]